Ο σκαραβαίος, έντομο της τάξης των κολεόπτερων συμβόλιζε στην αρχαία Αίγυπτο την ανάσταση ή την εκ νέου γέννηση, καθώς και τη μέλλουσα αιώνια ζωή των ένδοξων νεκρών.

Προέλευση και ερμηνεία

Ο σκαραβαίος είναι το αρχαιότερο αιγυπτιακό σύμβολο από το ζωικό βασίλειο. Ως σύμβολο είχε εξαιρετικά εξέχουσα θέση στην θρησκεία των Αιγυπτίων. Από την άποψη της σύγχρονης εντομολογίας, οι Αιγύπτιοι λάτρευαν τουλάχιστον τέσσερα είδη σκαραβαίων, από τα οποία ο Ateuchus sacer απεικονίζεται πιο συχνά. Το είδος αυτό είχε συνολικά τριάντα άκρα, τα οποία συμβόλιζαν τις ημέρες του μήνα.
Ο σβώλος κοπριάς που συνήθως κουβαλά συμβόλιζε εκτός των άλλων τον ήλιο του μεσημεριού, σύμβολο του θεού Ρα. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι οι Αιγύπτιοι πολεμιστές φορούσαν σκαραβαίο για φυλακτό και για να τους δίνει δύναμη στη μάχη. Οι γυναίκες το φορούσαν για να τους χαρίζει γονιμότητα. Άλλα είδη σκαραβαίου, ίσως ο lucanus που έχει μικρά κέρατα, ο fullo που είχε άσπρες κηλίδες, και άλλοι, χρησιμοποιούνταν επίσης ως μαγικά φυλακτά. Στην Αστρολογία των Αιγυπτίων ο σκαραβαίος έπαιζε σημαντικό ρόλο και βρίσκονταν στην ίδια θέση αντί του αστερισμού του καρκίνου.

Τρόποι κατασκευής και χρήσης

Σκαραβαίοι είναι γνωστοί από την αρχαιότητα, και ανήκουν στις αρχαιότερες γλυπτές αναπαραστάσεις. Συναντούνται ως ανάγλυφα σε πέτρες μαζί με ιερογλυφικά, ή είναι κατασκευασμένοι από διάφορα υλικά, ακόμα και από πολύτιμες πέτρες, διάφανες ή καλυμμένες με σμάλτο. Συχνά κατασκευάζονταν από πορσελάνη, σπάνια από χρωματισμένο γυαλί, πολλές φορές από χρυσό, ελεφαντοστούν, ακόμα και από ξύλο και πηλό. Οι αξιολογότεροι σκαραβαίοι είναι κατασκευασμένοι από πράσινο ηφαιστειογενές πέτρωμα (basalt). Στην από κάτω μεριά είναι διακοσμημένοι με ιερογλυφικά που υποτίθεται ότι έχουν μαγική δύναμη. Τα ιερογλυφικά αυτά αναφέρουν το όνομα κάποιου αιγυπτιακού θεού, ή κάποιου ιερέα ή θνητού ανθρώπου. Η μαζική τους κατασκευή άνθισε την εποχή του Τούθμωσι Γ΄. Σκαραβαίοι μικρού μεγέθους χρησιμοποιούνταν ως φυλακτό και φοριόντουσαν στο λαιμό, στο μπράτσο ή στο δάχτυλο του χεριού. Σκαραβαίοι μεγάλου μεγέθους (μήκους 5 – 7,5 εκατοστών) είχαν ιεροτελεστικό χαρακτήρα και τοποθετούνταν από τους ιερείς στους τάφους των φαραώ και στις μούμιες στο σημείο του σώματος που βρίσκεται η καρδιά. Μεμονωμένα συναντάμε κολοσσιαίους σκαραβαίους, όπως αυτόν που φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο και έχει ύψος ενάμισι μέτρο.